سبک نئوکلاسیک: جنبشی هنری و معماری با الهام از گذشته
سبک نئوکلاسیک(Neoclassicism) جنبشی هنری و معماری است که در قرن هجدهم میلادی ظهور کرد و با تأکید بر سادگی، تقارن و اصول زیبایی‌شناختی دوران کلاسیک، به یکی از جریان‌های تأثیرگذار تاریخ تبدیل شد. این سبک در واکنش به تزئینات افراطی و پیچیدگی‌های سبک‌های باروک و روکوکو، با الهام از معماری و هنر یونان و روم باستان شکل گرفت. نئوکلاسیسیسم در حوزه‌های مختلفی مانند معماری، نقاشی، ادبیات و موسیقی گسترش یافت و همچنان الهام‌بخش آثار معاصر است.
معماری نئوکلاسیک سبکی است که عمدتاً از نیمه قرن هجدهم تا نیمه قرن نوزدهم در اروپای غربی رواج داشت. این سبک تحت تأثیر جنبش روشنگری ابتدا در فرانسه، انگلستان و آلمان ظهور کرد و سپس به سایر نواحی اروپا و روسیه انتقال یافت. در ایران نیز، از اواخر سلطنت ناصرالدین‌شاه، این سبک در طراحی کاخ‌های سلطنتی و ساختمانهای حکومتی مورد تقلید قرار گرفت. در برخی منابع دوره قاجار، معماری نئوکلاسیک با عنوان “معماری فرنگی” شناخته می‌شد.
ویژگی‌های شاخص سبک نئوکلاسیک شامل تأکید بر تقارن در پلان و نمای ورودی، تقسیمات عمودی در نما، قرارگیری پله در محور ورودی، طراحی ورودی در مرکز با دو بال در طرفین، بام شیبدار سنتوری، ستون‌های دوریک، آیونیک و کورینتین، قوس‌های نیم‌دایره و کمانی، سنگ تاج، نمای سنگ سفید، مجسمه‌سازی و تصاویر واقع‌گرا است.
این سبک، علاوه بر معماری، در سایر هنرها نیز تأثیر عمیقی داشته و همچنان یکی از منابع الهام مهم در طراحی‌های معاصر محسوب می‌شود.
ویژگی‌های سبک نئوکلاسیک
۱. ساده‌گرایی و تقارن :
در سبک نئوکلاسیک ، برخلاف سبک‌های پرزرق‌وبرق مثل باروک و روکوکو، از تزئینات و پیچیدگی‌های زیاد دوری می‌شود. در عوض، تمرکز بر خطوط ساده، فرم‌های هندسی و استفاده از فضا به شکلی ساده و منطقی است. این ساده‌گرایی به دنبال ایجاد یک زیبایی آرام و پایدار است که به راحتی با زمان تطابق داشته باشد. در معماری نئوکلاسیک، طراحی‌ها به حداقل تزئینات و جزییات ممکن محدود می‌شود، تا تأکید بیشتری بر انسجام و شکوه ساختارهای اصلی گذاشته شود.
تقارن یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته سبک نئوکلاسیک است. در این سبک، طراحی‌ها به گونه‌ای هستند که هر بخش به‌طور دقیق و متوازن با بخش‌های دیگر هم‌راستا است. این تقارن نه تنها در نمای خارجی ساختمان‌ها بلکه در طراحی داخلی نیز مشاهده می‌شود. در مبلمان، پنجره‌ها، درها، و حتی در طراحی سقف‌ها و دیوارها، تقارن باعث ایجاد حس نظم و انسجام در فضا می‌شود. در واقع، تقارن به‌عنوان یک عنصر کلیدی در این سبک، به هماهنگی و زیبایی طراحی کمک می‌کند و فضایی آرام و با وقار به‌وجود می‌آورد.
۲. الهام از دوران کلاسیک :
سبک نئوکلاسیک به شدت از معماری یونانی و رومی الهام گرفته و ویژگی‌هایی مانند ستون‌های دوریک، یونیک و قرنتی را در طراحی‌های خود به کار می‌برد. این ستون‌ها، که به عنوان نمادهایی از قدرت، ثبات و زیبایی شناخته می‌شوند، در ساختمان‌ها و بناهای نئوکلاسیک به کرات استفاده شده است. همچنین استفاده از آرک‌ها و گنبدهای بزرگ که به معماری روم باستان تعلق دارند، در این سبک دیده می‌شود.
۳. کاربرد ستون‌های کلاسیک :
ستون‌های دوریک، یونیک و قرنتی، که در معماری باستانی استفاده می‌شدند، از عناصر اصلی معماری و نئوکلاسیک به شمار می‌آیند.
علاوه بر کاربرد سازه‌ای و زیبایی‌شناسی، ستون‌ها در سبک نئوکلاسیک می‌توانند برای تقسیم فضاها نیز استفاده شوند. به‌عنوان مثال، در طراحی فضاهای داخلی، ستون‌ها می‌توانند به‌طور ظریف اتاق‌ها و سالن‌ها را از هم جدا کنند و در عین حال به حفظ فضای باز و آزاد کمک کنند. این ویژگی به‌ویژه در سالن‌های پذیرایی و فضاهای عمومی مهم است.
ستون‌ها همچنین در ورودی‌ها و نمای ساختمان‌ها کاربرد ویژه‌ای دارند. در این موارد، ستون‌ها می‌توانند به‌عنوان عناصر شاخص و برجسته، نمای ورودی ساختمان را تأکید کرده و شکوه و عظمت خاصی به آن ببخشند. با استفاده از ستون‌های بلند و با طراحی دقیق، ساختمان‌ها به شکلی پرزرق و برق و جلال‌آمیز به نظر می‌رسند.
۴. ترکیب تعادل و نظم هندسی :
نقوش و طرح‌های این سبک، ترکیبی از تعادل هندسی و اصول زیبایی‌شناختی مبتنی بر نظم است.ترکیب تعادل و نظم هندسی یکی از اصول پایه‌ای است که به زیبایی‌شناسی و هارمونی کلی طراحی فضا کمک می‌کند. این ترکیب از دقت و هماهنگی در اجزای معماری و طراحی داخلی نشأت می‌گیرد و در واقع نوعی نظم طبیعی و منطقی را در فضا ایجاد می‌کند.تعادل به معنای توزیع یکسان و منظم وزن و حجم در تمامی قسمت‌های یک طراحی است. در نئوکلاسیک، تعادل نه تنها در جزئیات معماری بلکه در فرم کلی ساختمان‌ها نیز رعایت می‌شود. این تعادل می‌تواند به صورت تقارن یا عدم تقارن هماهنگ باشد. به این معنا که در بسیاری از ساختمانهای نئوکلاسیک، قسمت‌های مختلف طراحی مانند پنجره‌ها، درها، ستون‌ها و تزئینات به‌گونه‌ای تنظیم می‌شوند که بار بصری به طور یکنواخت در تمام فضا تقسیم شود.
۵. رنگ‌های خنثی و الهام‌گرفته از طبیعت:
در نقاشی‌های نئوکلاسیک ، از رنگ‌های ملایم و خنثی برای تأکید بر زیبایی طبیعی و هماهنگی استفاده می‌شود.
رنگ‌های خنثی مانند سفید، کرم، بژ، خاکی، طوسی و طلایی معمولاً در دکوراسیون نئوکلاسیک به‌کار می‌روند. این رنگ‌ها به دلیل سادگی و ملایمت‌شان، فضایی آرام و با وقار ایجاد می‌کنند و از هرگونه شلوغی و پیچیدگی‌های بصری دوری می‌کنند. سفید، به‌ویژه در دیوارها و سقف‌ها، باعث بزرگ‌تر و روشن‌تر به نظر رسیدن فضا می‌شود. رنگ‌های کرم و بژ، که رنگ‌های گرمی هستند، به فضا حس راحتی و پذیرایی می‌دهند. این رنگ‌ها همچنین به دلیل انعطاف‌پذیری و تطابق با سایر رنگ‌ها، به راحتی با دیگر جزئیات دکوراسیون هماهنگ می‌شوند.
الهام‌گرفتن از طبیعت
در انتخاب رنگ‌های نئوکلاسیک نیز مهم است. رنگ‌هایی که از طبیعت گرفته می‌شوند مانند سبز ملایم، آبی آسمانی، خاکی، قهوه‌ای و رنگ‌های سنگی، حس آرامش و ارتباط با طبیعت را در فضا ایجاد می‌کنند. این رنگ‌ها به فضا حس تازگی و طراوت می‌بخشند و باعث می‌شوند که فضای داخلی با محیط بیرونی هماهنگ و متصل به نظر برسد.
سبک نئوکلاسیک در معماری :
معماری نئوکلاسیک تأثیر عمیقی بر طراحی ساختمانهای دولتی، موزه‌ها و کاخ‌های بزرگ در سراسر جهان گذاشته است. از نمونه‌های برجسته این سبک می‌توان به کاخ سفید در آمریکا، موزه لوور در فرانسه و ساختمان مجلس بریتانیا اشاره کرد. این سبک همچنان در معماری معاصر الهام‌بخش است و بسیاری از ساختمانهای مدرن از اصول آن بهره می‌برند.
سبک نئوکلاسیک در هنر و ادبیات:
در هنر،نئوکلاسیک با تأکید بر واقع‌گرایی و الهام از اسطوره‌های باستانی، آثاری خلق کرد که از احساسات افراطی دوری می‌کردند. در ادبیات نیز این سبک بر منطق، نظم و تقوا تأکید داشت و نویسندگانی مانند ولتر و گوته به ترویج آن پرداختند.
سبک نئوکلاسیک در موسیقی:
در موسیقی، این سبک با الهام از ساختارهای موسیقی کلاسیک، تلاش می‌کرد تا تعادل و هماهنگی را حفظ کند. موسیقی‌دانانی مانند بتهوون و موتزارت از اصول نئوکلاسیک در آثار خود استفاده کرده‌اند.
نئوکلاسیک به عنوان یک جنبش تأثیرگذار در تاریخ هنر، معماری، ادبیات و موسیقی، همچنان الهام‌بخش معماران و هنرمندان معاصر است. این سبک با تأکید بر سادگی، تقارن و الهام از دوران باستان، نقش مهمی در شکل‌دهی به زیبایی‌شناسی مدرن ایفا کرده و همچنان در بسیاری از آثار معاصر به چشم می‌خورد.
نتیجه گیری و ویژگی ها در سبک نئوکلاسیک
بر اساس نظریه کتاب معماری معاصر ایران نوشته دکتر وحید قبادیان ساختمان های سبک نئوکلاسیک خردگرا همانند معماری نئوکلاسیک، نگاه به عصر کلاسیک یونان و روم باستان دارد ولی در عین حال ساختمانهای این سبک معماری خصوصیتی دوگانه دارند و در جایی بین معماری تاریخ گرای نئوکلاسیک و معماری آینده نگر مدرن قرار گرفته اند و نهادهای حکومتی کارفرمای ساختمان ها به سبک نئوکلاسیک خردگرا بودند.
این سبک معماری عمدتا در این دوره مطرح بود و در دوره پهلوی دوم از اهمیت این سبک بسیار کاسته شد.
- پلانها و نماها متقارن نسبت به محور ورودی ساختمان
- سه وجهی بودن نما و پلان پله و بخش ورودی در وسط و دو بال در طرفین آن
- القای ،عظمت، نظم و جاودانگی
- تاکید بر تقسیم بندی و خطوط عمودی در نما
- ارتفاع زیاد فضاهای داخلی خصوصا در طبقه همکف
- پله های وسیع و عریض بر روی محورهای اصلی بنا
- فاقد تزئینات و یا حداقل استفاده از آن
- بام شیبدار با پوشش شیروانی
- بام مسطح با پوشش قیرگونی و آسفالت
sssss